ફટકડી (પોટેશિયમ એલ્યુમિનિયમ સલ્ફેટ)

ફટકડી, જેને ફીટકરી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે એક સ્પષ્ટ મીઠા જેવી સામગ્રી છે જેનો ઉપયોગ રસોઈ અને દવા બંનેમાં થાય છે.^(HR/1)

ફટકડી પોટેશિયમ ફટકડી (પોટાસ), એમોનિયમ, ક્રોમ અને સેલેનિયમ સહિત વિવિધ સ્વરૂપોમાં આવે છે. ફટકડી (ફિટકરી)નો ઉપયોગ આયુર્વેદમાં ભસ્મ (શુદ્ધ રાખ) તરીકે થાય છે જે સ્ફટિક ભસ્મ તરીકે ઓળખાય છે. સ્ફટિકા ભસ્મનો ઉપયોગ ફેફસાંમાં લાળના સંચયને ઘટાડીને કાળી ઉધરસની સારવાર માટે થાય છે. તેના સૂકવવાના ગુણોને લીધે, દિવસમાં બે વખત ફટકડીનો ઉકાળો પીવાથી મરડો અને ઝાડામાંથી પણ રાહત મળી શકે છે. સ્ત્રીઓ અનિચ્છનીય વાળ દૂર કરવા માટે મીણ સાથે મિશ્રિત ફટકડીનો ઉપયોગ કરે છે. તેના એસ્ટ્રિન્જન્ટ ગુણધર્મોને લીધે, તે ત્વચાને કડક અને સફેદ કરવા માટે પણ ઉપયોગી છે. ફટકડીનો ઉપયોગ કરીને ખીલના ડાઘ અને પિગમેન્ટેશનના નિશાન ઘટાડી શકાય છે, જે કોષોને સંકોચાય છે અને ત્વચામાંથી વધારાનું તેલ દૂર કરે છે. તેની શક્તિશાળી હીલિંગ પ્રવૃત્તિને લીધે, ફટકડીનો સ્થાનિક વહીવટ મોંના અલ્સર માટે અસરકારક હોવાનું નોંધાયું છે.

ફટકડી તરીકે પણ ઓળખાય છે :- Potassium Aluminum sulphate, Bulk potassium Alum, Sulphate of Alumina and Potash, Aluminous sulphate, Phitikhar, Phitkar, Phitkari, Phatikari, Surashtraja, Kamakshi, Tuvari, Sithi, Angda, Venmali, Phatkiri, Phatkari, Patikaram, Adikharum, Shinacrum, Pattikaramu, Tawas, Trae phitki

ફટકડીમાંથી મળે છે :- છોડ

ફટકડીના ઉપયોગો અને ફાયદા:-

કેટલાક વૈજ્ઞાનિક અભ્યાસો મુજબ, એલમ (પોટેશિયમ એલ્યુમિનિયમ સલ્ફેટ) ના ઉપયોગો અને ફાયદાઓ નીચે મુજબ દર્શાવેલ છે.^(HR/2)

• રક્તસ્ત્રાવ થાંભલાઓ : આયુર્વેદમાં, થાંભલાઓને અર્શ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, અને તે નબળા આહાર અને બેઠાડુ જીવનશૈલીને કારણે થાય છે. આના પરિણામે ત્રણેય દોષો, ખાસ કરીને વાતને નુકસાન થાય છે. કબજિયાત એક અતિશય વાટને કારણે થાય છે, જેમાં પાચનશક્તિ ઓછી હોય છે. આનાથી ગુદામાર્ગમાં નસોમાં સોજો આવે છે, પરિણામે પાઈલ્સ થાય છે. આ ડિસઓર્ડર ક્યારેક રક્તસ્રાવમાં પરિણમી શકે છે. ફટકડી (સ્ફટિકા ભામા) રક્તસ્રાવ નિયંત્રણમાં મદદ કરે છે. આ તેના એસ્ટ્રિન્જન્ટ અને હેમોસ્ટેટિક ગુણો (કાશ્ય અને રક્તસ્તંભક) ને કારણે છે. a 1-2 ચપટી ફટકડી (સ્ફટિકા ભસ્મ) નો ઉપયોગ કરો. b મિશ્રણમાં એક ચમચી મધ ઉમેરો. c હળવા ભોજન પછી દિવસમાં બે વાર તેનું સેવન કરવાથી પાઈલ્સ મટે છે.
• જોર થી ખાસવું : ફટકડી (સ્ફટિકા ભસ્મ) કાળી ઉધરસના લક્ષણોમાં રાહત આપવામાં મદદ કરે છે. કાળી ઉધરસના કેટલાક કિસ્સાઓમાં, તે ફેફસામાં લાળ ઘટાડે છે અને ઉલટીને નિયંત્રિત કરે છે. આ તેની કઠોર (કાશ્ય) ગુણવત્તાને કારણે છે. a 1-2 ચપટી ફટકડી (સ્ફટિકા ભસ્મ) નો ઉપયોગ કરો. b મિશ્રણમાં એક ચમચી મધ ઉમેરો. c કાળી ઉધરસને દૂર રાખવા માટે તેને હળવા ભોજન પછી દિવસમાં બે વાર લો.
• મેનોરેજિયા : રક્તપ્રદાર, અથવા માસિક રક્તનું વધુ પડતું સ્ત્રાવ, મેનોરેજિયા અથવા તીવ્ર માસિક રક્તસ્રાવ માટે તબીબી પરિભાષા છે. એક ઉત્તેજિત પિત્ત દોષ દોષ છે. ફટકડી (સ્ફટિકા ભસ્મ) ભારે માસિક રક્તસ્રાવને નિયંત્રિત કરે છે અને સોજાવાળા પિત્તાને સંતુલિત કરે છે. આ તેના એસ્ટ્રિન્જન્ટ અને હેમોસ્ટેટિક ગુણો (કાશ્ય અને રક્તસ્તંભક) ને કારણે છે. ટીપ્સ: એ. 1-2 ચપટી ફટકડી (સ્ફટિકા ભસ્મ) માપો. b મિશ્રણમાં એક ચમચી મધ ઉમેરો. c મેનોરેજિયાની સારવાર માટે, તેને હળવા ભોજન પછી દિવસમાં બે વાર લો.
• રક્તસ્ત્રાવ કટ : ફટકડીનો ઉપયોગ શરીર પર ગમે ત્યાં થતા નાના રક્તસ્રાવની સારવાર માટે કરી શકાય છે. ફટકડી રક્તસ્રાવને નિયંત્રિત કરવામાં અને ઉપચાર પ્રક્રિયાને ઝડપી બનાવવામાં મદદ કરે છે. તેના રક્તસ્તંભક (હેમોસ્ટેટિક) ગુણોને લીધે, આ કેસ છે. a એક-બે ચપટી ફટકડી પાવડર લો. b પેસ્ટ બનાવવા માટે નાળિયેર તેલ સાથે મિક્સ કરો. c રક્તસ્રાવ બંધ કરવા અને હીલિંગ પ્રક્રિયાને ઝડપી બનાવવા માટે અસરગ્રસ્ત વિસ્તારમાં લાગુ કરો.
• ઘા હીલિંગ : ફટકડી ઘાના ઝડપી ઉપચારમાં મદદ કરે છે, સોજો ઘટાડે છે અને ત્વચાની કુદરતી રચનાને પુનઃસ્થાપિત કરે છે. આ કષાય (ત્રાંસી) અને રોપન (હીલિંગ) ના ગુણો સાથે સંબંધિત છે. તેના રક્તસ્તંભક (હેમોસ્ટેટિક) ગુણોને લીધે, ફટકડી રક્તસ્ત્રાવને ઘટાડીને ઘા પર પણ કામ કરે છે. a એક ચતુર્થાંશ ચમચી ફટકડી પાવડર લો. b એક તપેલીમાં ઘટકોને ઢાંકવા માટે પૂરતા પાણી સાથે ભેગું કરો અને 5-10 મિનિટ સુધી ગરમ કરો. b તેને આગ પરથી ઉતારો અને તેને ઠંડુ થવા માટે બાજુ પર રાખો. ડી. આ પાણીથી દિવસમાં 2-3 વખત ઘા ધોવા. a ઘા રૂઝાવવા માટે દરરોજ આ કરો.
• માઉથ અલ્સર : આયુર્વેદમાં, મોઢાના ચાંદાને મુખ પાક તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, અને તે સામાન્ય રીતે જીભ, હોઠ, ગાલની અંદર, નીચેના હોઠની અંદર અથવા પેઢા પર બને છે. ફટકડી મોઢાના ચાંદાને ઝડપથી મટાડવામાં મદદ કરે છે. આ કષાય (ત્રાંસી) અને રોપન (હીલિંગ) ના ગુણો સાથે સંબંધિત છે. a 1-2 ચપટી ફટકડી પાવડર લો. b જરૂર મુજબ મધની માત્રાને વ્યવસ્થિત કરો. b અસરગ્રસ્ત વિસ્તારમાં દિવસમાં એક કે બે વાર લાગુ કરો. ડી. મોઢાના ચાંદાને દૂર રાખવા માટે દરરોજ આ કરો.
• લ્યુકોરિયા : સ્ત્રીના ગુપ્તાંગમાંથી જાડા, સફેદ સ્રાવને લ્યુકોરિયા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આયુર્વેદ અનુસાર, લ્યુકોરિયા કફ દોષના અસંતુલનને કારણે થાય છે. જ્યારે ફટકડીના પાવડરનો ઉપયોગ યોનિમાર્ગ ધોવા તરીકે કરવામાં આવે છે, ત્યારે તે તેના કષાય (એસ્ટ્રિજન્ટ) ગુણધર્મોને લીધે લ્યુકોરિયામાં મદદ કરે છે. a એક ચતુર્થાંશ ચમચી ફટકડી પાવડર લો. b એક તપેલીમાં ઘટકોને ઢાંકવા માટે પૂરતા પાણી સાથે ભેગું કરો અને 5-10 મિનિટ સુધી ગરમ કરો. b તેને આગ પરથી ઉતારો અને તેને ઠંડુ થવા માટે બાજુ પર રાખો. ડી. આ પાણીથી દિવસમાં 2-3 વખત ઘા ધોવા. ઇ. લ્યુકોરિયાને દૂર રાખવા માટે દરરોજ આ કરો.

Video Tutorial

ફટકડીનો ઉપયોગ કરતી વખતે લેવાની સાવચેતી:-

ઘણા વૈજ્ઞાનિક અભ્યાસો મુજબ, એલમ (પોટેશિયમ એલ્યુમિનિયમ સલ્ફેટ) લેતી વખતે નીચેની સાવચેતી રાખવી જોઈએ.^(HR/3)

• ફટકડી લેતી વખતે ખાસ સાવચેતી રાખવી:-

  કેટલાક વૈજ્ઞાનિક અભ્યાસો મુજબ, એલમ (પોટેશિયમ એલ્યુમિનિયમ સલ્ફેટ) લેતી વખતે નીચેની વિશેષ સાવચેતીઓ રાખવી જોઈએ.^(HR/4)

  ફટકડી કેવી રીતે લેવી:-

  કેટલાક વૈજ્ઞાનિક અભ્યાસો મુજબ, નીચે દર્શાવેલ પદ્ધતિઓમાં ફટકડી (પોટેશિયમ એલ્યુમિનિયમ સલ્ફેટ) લઈ શકાય છે.^(HR/5)

  • Alum Powder : એકથી બે ચપટી ફટકડી (સ્ફટિકા ભસ્મ) લો. એક ચમચી મધ સાથે મિક્સ કરો. ભોજન લીધા પછી તેને દિવસમાં એક કે બે વખત લો.
  • Alum Powder(Wound wash) : હૂંફાળા પાણીમાં બે થી ત્રણ ચપટી ફટકડીનો પાવડર નાખો. દિવસમાં બે થી ત્રણ વખત સાદા પાણીથી વળગી રહેલ ફટકડીના પાણીથી તમારી ઇજાઓને ધોઈ લો.
  • Alum Powder(Tooth powder) : માત્ર બે થી ત્રણ ચપટી ફટકડી પાવડર લો. દિવસમાં બે વખત ટૂથ પાઉડર તરીકે તેનો ઉપયોગ કરો.
  • Alum Block : અડધી થી એક ફટકડી બ્લોક લો. તેને યોગ્ય રીતે ભીની કરો. શેવ કર્યા પછી ચહેરા પર ઘસો. તેને સંપૂર્ણપણે સુકાવા દો.

  ફટકડી કેટલી લેવી જોઈએ:-

  કેટલાક વૈજ્ઞાનિક અભ્યાસો મુજબ, ફટકડી (પોટેશિયમ એલ્યુમિનિયમ સલ્ફેટ) નીચે દર્શાવેલ માત્રામાં લેવી જોઈએ.^(HR/6)

  • ફટકડી ભસ્મ : One to two pinch twice a day.
  • ફટકડી પાવડર : એક થી બે ચપટી ફટકડી પાવડર અથવા તમારી જરૂરિયાત મુજબ.

  Alum ની આડ અસરો:-

  કેટલાક વૈજ્ઞાનિક અભ્યાસો મુજબ, એલમ (પોટેશિયમ એલ્યુમિનિયમ સલ્ફેટ) લેતી વખતે નીચેની આડઅસરોને ધ્યાનમાં લેવી જરૂરી છે.^(HR/7)

  • આ ઔષધિની આડ અસરો વિશે હજુ સુધી પૂરતી વૈજ્ઞાનિક માહિતી ઉપલબ્ધ નથી.

  ફટકડીને લગતા વારંવાર પૂછાતા પ્રશ્નો:-

  Question. શું Alum નો ઉપયોગ કરવો સુરક્ષિત છે?

  Answer. હા, ફટકડીનો ઉપયોગ આંતરિક અને બાહ્ય બંને રીતે કરી શકાય છે. ફટકડીનો ઉપયોગ આયુર્વેદમાં સ્ફટિક ભસ્મ નામના ભસ્મ તરીકે થાય છે, જે વિવિધ બિમારીઓની સારવાર માટે મૌખિક રીતે લઈ શકાય છે.

  Question. હું મારા પાણીમાં કેટલી ફટકડી નાખું?

  Answer. જે રકમ લઈ શકાય છે તે 5 થી 70 મિલિગ્રામની વચ્ચે બદલાય છે. તે પાણીની ગંદકી (નિલંબિત કણોની હાજરીને કારણે વાદળછાયું વાતાવરણ) પર ખૂબ જ નિર્ભર છે. ફટકડીનો ઉપયોગ સ્વચ્છ પાણીમાં ઓછી માત્રામાં અને ગંદા પાણીમાં વધુ થાય છે.

  Question. ફટકડી શું કરે છે?

  Answer. ફટકડીનો ઉપયોગ વિવિધ રીતે કરી શકાય છે. તેનો ફાર્માસ્યુટિકલ, કોસ્મેટિક અને ફૂડ ઇન્ડસ્ટ્રીઝમાં સૌથી વધુ ઉપયોગ થાય છે.

  Question. શું ફટકડી એક મસાલો છે?

  Answer. ફટકડી બિલકુલ મસાલો નથી. તે એક ખનિજ છે જે પ્રકૃતિમાં સ્ફટિકીય છે. તેનો ઉપયોગ અનેક વાનગીઓ અને અથાણાંમાં પ્રિઝર્વેટિવ તરીકે થાય છે. જો કે, રાંધણ તૈયારીઓમાં ફટકડીનો વધુ પડતો ઉપયોગ ટાળવો જોઈએ.

  Question. ફટકડી રક્તસ્રાવને નિયંત્રિત કરવામાં કેવી રીતે મદદ કરે છે?

  Answer. ફટકડીની એસ્ટ્રિજન્ટ લાક્ષણિકતા નાના ઘામાંથી રક્તસ્રાવ ઘટાડવામાં મદદ કરે છે. તે ત્વચાના સંકોચનને કારણે ઘાના છિદ્રોને સીલ કરવામાં પણ મદદ કરે છે.

  Question. ફટકડી એસિડિક છે કે આલ્કલાઇન?

  Answer. ફટકડી એ એસિડિક ખનિજ છે. ફટકડી 1% દ્રાવણમાં 3 pH ધરાવે છે.

  Question. તમે અન્ડરઆર્મ્સ પર ફટકડી કેવી રીતે લાગુ કરશો?

  Answer. ડાર્ક અંડરઆર્મ્સને હળવા કરવા માટે ફટકડીનો ઉપયોગ ખૂબ અસરકારક હોઈ શકે છે. 1. તમારા અંડરઆર્મ્સમાં ફટકડીને હળવા હાથે મસાજ કરો. 2. તેને ગરમ પાણીથી ધોતા પહેલા તેને 20 મિનિટ સુધી રહેવા દો. 3. રોજેરોજ તેનો ઉપયોગ કરવાથી ત્વચાનો રંગ હળવો કરવામાં મદદ મળશે.

  Question. ફટકડીનો ઉપયોગ રસોઈમાં શું થાય છે?

  Answer. રસોઈની દ્રષ્ટિએ, ફટકડીનો ઉપયોગ સામાન્ય રીતે બેકડ સામાનમાં પ્રિઝર્વેટિવ તરીકે થાય છે. તેનો ઉપયોગ અથાણાંમાં તેમજ ફળો અને શાકભાજીને તાજા રાખવા માટે થાય છે.

  Question. શું ફટકડી આંખના ફોલ્લા માટે સારી છે?

  Answer. ઓક્યુલર ફોલ્લાઓની સારવારમાં એલમના ઉપયોગને સમર્થન આપવા માટે અપૂરતા વૈજ્ઞાનિક પુરાવા છે.

  Question. શું ફટકડી ફાટેલી હીલ્સ માટે સારી છે?

  Answer. ફટકડી ફાટેલી હીલ્સની સારવારમાં અસરકારક છે. તે એક એસ્ટ્રિજન્ટ અસર ધરાવે છે, જેના કારણે ત્વચાના કોષો સંકોચાય છે. તે તિરાડની હીલ્સને પણ નરમ અને લીસું કરે છે, તેમજ તિરાડ પડી ગયેલી હીલ્સની લાલાશ ઘટાડે છે.

  જ્યારે અસરગ્રસ્ત વિસ્તાર પર મૂકવામાં આવે છે, ત્યારે ફટકડી ફાટેલી રાહ માટે અસરકારક છે. તેના કષાય (એસ્ટ્રિંજન્ટ) અને રક્તસ્તંભક (હેમોસ્ટેટિક) ગુણો પણ તૂટેલી એડીમાંથી રક્તસ્ત્રાવને નિયંત્રિત કરવામાં મદદ કરે છે.

  Question. શું પિમ્પલ્સ દૂર કરવા માટે ફટકડીનો ઉપયોગ કરી શકાય?

  Answer. તેના એસ્ટ્રિન્જન્ટ ગુણધર્મોને કારણે, ફટકડીનો ઉપયોગ પિમ્પલ્સને નિયંત્રિત કરવા માટે કરી શકાય છે. તે ત્વચાના છિદ્રોમાંથી ગંદકી અને બેક્ટેરિયાને દૂર કરવામાં મદદ કરે છે.

  તેની કષાય (અટ્રિજન્ટ) ગુણવત્તાને કારણે, અસરગ્રસ્ત વિસ્તારમાં પીમ્પલ્સને નિયંત્રિત કરવા માટે ફટકડીનો ઉપયોગ કરી શકાય છે. તે બળતરા ઘટાડવામાં અને હીલિંગ પ્રક્રિયાને ઝડપી બનાવવામાં મદદ કરે છે.

  Question. શું ફટકડી કરચલીઓ દૂર કરવામાં મદદ કરી શકે?

  Answer. કરચલીઓમાં એલમના પ્રભાવને સમર્થન આપવા માટે અપૂરતા વૈજ્ઞાનિક પુરાવા છે.

  Question. શું Alum નો ઉપયોગ વાળ દૂર કરવા માટે કરી શકાય છે?

  Answer. જો કે વાળ દૂર કરવા માટે ફટકડીના ઉપયોગને સમર્થન આપવા માટે પૂરતા વૈજ્ઞાનિક પુરાવા નથી. બીજી તરફ, સ્ત્રીઓ પરંપરાગત રીતે વાળ દૂર કરવા માટે મીણ સાથે મળીને ફટકડીનો ઉપયોગ કરે છે.

  Question. શું ફટકડી ત્વચાને સફેદ કરવામાં મદદ કરે છે?

  Answer. તેના એસ્ટ્રિન્જન્ટ ગુણધર્મોને કારણે, ફટકડી ત્વચાને સફેદ કરવામાં મદદ કરે છે. તે કોષોને સંકોચાય છે અને ત્વચામાંથી વધારાનું તેલ દૂર કરે છે. આ ત્વચાના રંગને હળવા કરવામાં મદદ કરે છે.

  હા, ફટકડી તેના કષાય (અતિશય) સ્વભાવને કારણે વધુ પડતી ચીકાશને નિયંત્રિત કરીને ત્વચાની કુદરતી ચમક જાળવી રાખવામાં મદદ કરે છે.

  SUMMARY

  ફટકડી પોટેશિયમ ફટકડી (પોટાસ), એમોનિયમ, ક્રોમ અને સેલેનિયમ સહિત વિવિધ સ્વરૂપોમાં આવે છે. ફટકડી (ફિટકરી)નો ઉપયોગ આયુર્વેદમાં ભસ્મ (શુદ્ધ રાખ) તરીકે થાય છે જે સ્ફટિક ભસ્મ તરીકે ઓળખાય છે.